عواطف مادری ونقش آن درتربیت فرزند سلمان می گوید:روزی فاطمه زهرا(س)رادیدم که مشغول آسیاب بوددراین هنگام فرزندش حسین گریه کردوبیتابی نمود.عرض کردم برای کمک به شماآسیاب کنم یابچه راآرام نمائیم ایشان فرمودمن به آرام کردن فرزنداولی هستم شماآسیاب رابچرخانید
زن وحضور اودراجتماع قالت فاطمه الزهرا(س):«ادنی ماتکون من ربها ان تلزم قعربیتها»آن لحظه که زن درخانه می ماند(وبه امورزندگی وتربیت فرزندمی پردازد)به خدانزدیک تراست.(همان)ازسخن آن بانوی بزرگ این گونه برداشت می شود:آنچه موجب رضای خداست این است که زن ،خانه ،همسر وفرزندان رادراولویت قراردهد.بخصوص نقش تربیتی اوکه موردبی مهری شدیدقرارگرفته.از اهم وظایف زنان می باشد
تربیت فرزند مقام مادری ،مقام بسیارمهمی است زیرامقام انسان سازی استوبخش عظیمی ازنقش تربیت انساهای پاک و وارستهوپرورش شخصیتهای بزرگ وفرزانه برعهده وی است. سه اصل وراثت،تربیت ومحیط،پایه اصلی برای تکوین شخصیت انسان هستندوبایددانست که درمساله تربیت وآموزش ،حق بزرگ فرزندبرپدرومادراست،به ویژه مادر دراین راستانقش بیشتردارد،زیراچندین برابربه فرزندان نزدیک تر است.حضرت زهرا(س)درتربیت فرزند نمونه بوده وبه راستی که مسئولیت مقام مادری را به خوبی انجام دادند وفرزندانی چون امام حسن (ع)،اما حسین(ع)وزینب(ع)وام کلثوم(ع)رابه جامعه تحویل دادندکه هریک ازآنهانمونه ای برجسته ازانسان هایی آگاه شجاع،مومن،مجاهدودارای عالیترین ارزشهای والای انسانی بودند. درتربیت فرزندصحیح فرزند،اموری ازارکان تربیت است که ازجمله آنها می توان به دوست بودن بافرزندومحبت لازم به اووترک خشونت وتندی ،بهاءدادن به شخصیت فرزندوترک تحقیراو،توجه به نیازهای جسمی وروحی فرزندوتامین آن نیازها،رعایت عدالت درمیان کودکان ،برخوردصحیح و واقعی وصادقانه باآنها،توجه به ظرافت های روانی کودک وحفظ آن ظرافت ها ازآسیب های انحرافی ،نصیحت واندرز وآگاهی بخشی،تغذیه سالم ازنظرظاهری و باطن،توجه به حضوروغیابفرزندوهمنشینان او،ایجادرقابتهای سالم وسازنده برای تحریک احساسات فرزند درجهت گیری به سوی کمال اشاره کردکه حضرت زهرا(س)تمام این ارکان واموردیگری راکه درشکل گیری شخصیت فرزندلازم است،راباآگاهی وهوشمندی مخصوص به خودرعایت می کردند. ایشان هرگز خاطرکودکان خودرانرنجانیدوهمواره بانوازش پرمهرخودباآنها رفتارمی کردوهرگزنگذاشت که آنهانسبت به مهروتوجه مادراحساس محرومیت کنند،خودگرسنه وتشنه می ماند،ولی آنهاراسیروسیراب می کرد.حضرت فاطمه(س)درزمینه تربیت فرزندان به گونه ای عمل می کردندکه فرزندانشان ضمن کمال یابی وکمال جویی نسبت به همدیگربسیارمهربان ودلسوزباشندودربرخورد ورفتارخانوادگی احترام یکدیگرراحفظ کنند.به همین جهت بودکه امام حسین(ع)احترام خاصی به امام حسن(ع)می گذاشتندودرحضورایشان صحبت نمی کردندوبه خواهرشان حضرت زینب(س)به شکلی فوق العاده علاقمندبودهوبه احترام ایشان-بااینکه کوچک ترازامام حسین(ع)بودند-ازجایشان برمی خاستندوهمچنین محبت واحترام متقابل حضرت زینب(س)به برادرانشان فوق العاده بود. حضرت زهرا(س)براین مطلب تاکیدداشتندکه بچه هاراازکودکی به شکلی مناسب به انجام تکالیف فراخوانندوآنان رابه ارتباطباخداپیونددهندوبذرمحبت وارتباط بامعبودرادرکام آنان بیفشاندتاانجام تکلیف برای آنان نه تنها رنج ومشقتی نداشته باشد،بلکه باشوق واشتیاق به استقبال آن بروند.براین اساس دخت پیامبرگرامی اسلام(ص)فرزندان خودراحتی به شب زنده داری عادت می دادند.البته ایشان شیوه تربیت رابه خوبی می دانستندوبه گونه ای برخوردمی کردندکه درحدتوان واستعدادفرزندان باشد. مثلا حضرت ،درشب بیست وسوم ماه مبارک رمضانکودکان خودرابه بیداری ونخفتن وامی داشتند.وبرای این کارازقبل ودرروز،بچه هامی خواباندندتابدین گونه زمینه وموقعیت بهترومطلوب تری ازنظرجسمی وروحی برای شب زنده داری داشته باشندومی فرمودند:“محروم استکسی که ازبرکات شب قدرمحروم بماند.” ازجمله روشهای تربیتی حضرت فاطمه(س)نوع دوستی ایشان بوده است،که دربرابرچشمان تیزبین فرزندانشان به مردم کمک می کردندوخودگرسنه می ماندندولی دیگران راسیرمی کردند. حضرت فاطمه(س)گردنبندشان رابه فقراایثارکردندوآنان راموردنوازش قراردادندوازپول آن پارچه هایی خریداری شدوبرای بی لباسها،لباس مناسب تهیه شده…وپرده های خانه اشان دراختیارپیامبرخداقرارگرفت واز آن برای نیازمندان ،لباس خریداری شد. عطوفت ومهرمادری درحضرت زهرا(س)به قدری بودکه درلحظات پایانی عمرخود،سخت نگران حال فرزندانش بود.شایدبیشترین نگرانی آن حضرت برای محرومیت آنهاازمادربود،زیرااومی دانست که پس ازشهادتش ،هیچکس نمی تواندمهرومحبت مادری رانسبت به آنهاداشته باشد.فاطمه زهرا(س)برای اینکه فرزندانش ازاین نعمت بزرگ یعنی محبت مادرانه،کاملاًمحروم نمانندبه حضرت علی (ع)پیشنهادکردوازایشان خواست که پس ازاو،کسی رابه همسری انتخاب کندکه بتواندازعهده ی این مهم برآید. حضرت علی وفاطمه(ع)درخانه به بازی کردن فرزندان خودتوجه کافی داشتندوهمین امر،موجب شادابی ونشاط روزافزون آنهامی شد. حضرت فاطمه(س)ازهمان کودکی بافرزندانش همبازی می شدوبه این نکته نیزتوجه داشت که دربازی ،نوع الفاظ وحرکات مادرسرمشق کودک قرارمی گیردبنابراین بایدازکلمات وجملات مناسبی استفاده کرد.علاوه براین بایددرقالب بازی های کودکانه شخصیت کودک راتقویت کردواورابه داشتن افتخارات وارزشهای اکتسابی ،تحریک وتهییج کرد.اینهاهمه مرهون درپیش گرفتن شیوه های صحیح دراین رابطه است. شکی نیست که لالایی های دوره کودکی جاذبه ی خاصی همراه باحلاوت فراموش نشدنی درذهن انسان داشته ودرتقویت وتثبیت ارزشهای اخلاقی،اجتماعی وحتی ارایه الگوواسوه شخصیتی می تواندنقش خطیرایفاکندبنابراین حضرت زهرای مرضیه(س)این عنصرتربیتی رابااستفاده ازذوق شعری خویش به بهترین وجه به کارمی گرفتندواشعارسرشارازمضامین بلندرادرساعات بازی بچه ها می خواندندکه «هاراسرگرم کرده ومفاهیم والای ارزشی رابه فرزندانشان تلقین می کردند. به عنوان نمونه خطاب امام حسن مجتبی (ع)می فرمودند:«اشبه اباک یحسن واخلع عن الحق الرسن واعبدالها ذالمنن ولا توال ذالاحسن»یعنی«ای حسن همچون پدرت باش وریسمان راازاطراف حق بردارخداوندصاحب نعمتهاراپرستش کن وباافرادکینه توزدوستی مکن»درجای دیگرخطاب به امام حسین (ع)این سروده رامی خواندند:«انت شبیه بابی لست شبیهابعلی»«توبهپدرم رسول الله شباهت داری شبیه علی(ع)نیستی »درحالی که حضرت زهرا(س)این شعرراخطاب به امام حسین(ع)می خواندندوبااوبازی می کردندوحضرت علی (ع)می شنیدندوتبسم می کردند
تقویت روانی شوهرمجاهد هنگامی که علی(ع)ازجبهه بازمی گرددفاطمه(س)به استقبال اومی رودوبارویی گشاده ولبخندحاکی ازرضایت وافتخاربه اومینگرد،لباس وشمشیرخون آلوداورا می شوید وازحوادث میدان جنگ می پرسدوبدین وسیله نقش خودرادرجهادسرنوشت سازاسلام ودرتقویت روانی شوی مجاهدش ایفامی کند
محبت به همسر(رعایت یکدیگر) پیامبراکرم(ص)بارهادخترودامادگرامی اش رابه محبت یگدیکرسفارشمی فرمود.روزی به زهرافرمودند:دخترم شوهرتوبهترین همسرهاستتوراازنافرمانی اوبرحذرمی دارم.سپس به علی(ع)فرمود:علی جان به همسرت مهربانی کنزیرا فاطمه پاره تن من است.رنج اورنج من است وشادی اوخشنودی من است. روزی پیامبر(ص)ازفاطمه سلام الله پرسیدشوهرت باتوچگونه است؟فاطمه(س)عرض کرد:خوب است امازنان قریش مراباازدواج باکسی که دستش ازمال دنیاخالی است سرزنش می کنند.پیامبرفرمود:دخترم شوهرتوبهترین همسرهاست.به اومحبن کن!توراازنافرمانی اوبرحذرمی دارم
فرمان پذیری ازهمسر حضرت زهرا(س)دراواخرعمر دربستربیماری بودندکه ابوبکروعمربرای عیادت ایشان اجازه خواستند،اماباجواب منفی او روبه روشدند.عمروابوبکرنزد امیروالمومنین(ع)رسیدندوازاوتقاضانمودندکه فاطمه(س)را راضی نمایند.حضرت علی(ع)نزدفاطمه زهرا(س)رفتندوفرمودند:عمروابوبکرچندین بارآمده اندوشما آنان را ردکردید،حال ازمن خواسته اندکه برای آنان اجازه ملاقات بگیرم. حضرت زهرا(س)فرمودند:به خداقسم اجازه نمی دهم وحتی یک کلمه هم با آنان سخن نخواهم گفت تادنیارا ترک گویم وپدرم را ملاقات کنم وشکایت آنها رانزداوبرم که با من چه کردند.امیرالمومنین (ع)فرمود:من ضامن آنها هستم تا به خانه واردشوند.حضرت زهرا(س)عرض کرد:اگرضامن آنها می شوی خانه ،خانه توست وزنان ازمردان تبعیت می کنندومن هم باتومخالفتی نخواهم کرد،هرکس را می خواهی اجازه دا تاواردشود.(مجلسی1404ق،ج43،ص202- 204
خانه داری حضرت زهرا(س)بادیدگاه توحیدی که داشت به رمزورازکدبانوگری احاطه یافت ودراین رابطه فرمود:«الحمدلله الذی لم یجعلنی متحیر فی اموری»(قیومی،1374،ص122)ایشان درامورخانه بسیارسخت کوش بودند.برنامه ریزی دقیق،نظافت وآراستن خانه وسعی درایجادمحیطی آرام وازهمه مهم تر،قانع بودن ایشان درامورزندگی به گونه ای که درابتدای زندگی درمنزل یکی ازاصحاب مکانی اجاره نمودند،نشانه توجه ،آن حضرت به امورخانه می باشد .بردباری وتحمل فقرومشکلات خانوادگی ورعایت حق خدمتکار،ازاصولی بودکه ایشان درامورخانه داری به آن توجه داشت
خانواده ازدیدگاه حضرت زهراسلام الله علیها تدبیرزن درخانه ومهارت حفظ آن،ازارکان بقای خانواده می باشد.ازاین روقناعت،تحمل سختی ها،شکایت نکردن وفوق توان مردانتظارنداشتن ازویژگی های بازرحضرت زهرا(س)می باشد. این بانوی بزرگ آنچنان تسلیم اوامرالهی بودندوبه وظایف خویش واقف،که مولی علی (ع)فرمودند:«به خداقسم!من هرگزفاطمه راخشمگین نکردم ودرهیچ کاری موجب ناراحتی اونشدم تا اینکه خداونداو را از این دنیابرد و او هم مرا به خشم نیاورد ودرهیچ کاری بامن مخالفت نکرد.»(مجلسی،1404ق،ج43،ص134)همچنین درجای دیگرمی فرماید:«و لقدکنت انظرالیها فتکشف عنی الغموم والاحزان»وقتی به فاطمه نگاه می کردم همه غصه هایم برطرف می شد.(اربلی،1381ق،ج1،ص363) ازدیدگاه اسلام ،تشکیل خانواده یک تکلیف دینی است،جلوه ای اطزتعبدفموجدتحول ورشدوتکامل،وسبب شکوفایی.خانواده،عواطف وغریزه راساکت می کند،اضطراب رامی زدایدواعصاب راآرامش می بخشدوازفسادهاوجنایات ونابسامانی های روحی پیش گیری می کند.(رضایی،1388،ص4) زهرای مرضیه(س)که آینه تمام عیار ذات اقدس الهی ومصداق بارزآیات قرآن می باشد،درطول عمرکوتاهش خانواده ای ایدئال ومرضی خداوندرابه تصویرکشیدواسوه ای غنی برای بشریت شد،تاجایی که خداوندرضایش رادررضای اوقرارداده است.ازحیات وممات خویش جزخدا،اراده فرمود:«احیتنی ماعملت الحیاه خیراً لی وتوفنی اذا کانت خیراً لی اللهم انی اسالک کلمه الاخلاص»(حرعاملی1387،ج91،ص225)خداوندا مادامی که می دانی درزندگی من خیری است،مرازنده بداروآن زمان که مرگ برای من بهتراست،مرابمیران.خدای من،من ازتوکلمه اخلاص رامسئلت دارم. حضرت زهرا(س)همسری فداکاربرای مولاعلی(ع)بودندوهرگزاز ایشان چیزی را مطالبه ننمودند.روزی حضرت علی(ع)ازهمسرش گلایه کردکه چرا ازرنج گرسنگی وبی طعام ماندن خانه،وی راباخبرنکرده است.آن بانودرجواب فرمودکه علی جان من ازتوشرم می کنم،«یا انی لاستحیی من الله ان اکلف نفسک ما لا تقدر علیه»(شیخ الاسلامی،[بی تا]ص273)ای ابالحسن !من ازخدای خودشرم می کنم که به توتکلیفی کنم که قادربه انجام آن نیستی. توصیه حضرت زهرا(س)در رابطه با همسرداری ،درحدیثی ازایشان آمده که ازپیامبرنقل نموده اند:«بهترین شماکسانی هستندکه همسرانشان را اکرام می کنند.»(مجلسی،1404ق،ج68،ص390)حرکات وسکنات آن حضرت معنایی خاص داشت:عبودیت وعشق ورزی به حقیقت هستی.حتی احترام ایشان به فرزند،جزاحترام به خالق نبود.هم جهت بودن همه ابعادوجودی انسان باعث رشدشخصیت ومتعالی شدن آن می شود
اهمیت خانه داری فاطمه(س)ازکسانی نبودکه خانه داری راکاری کوچک بشمردویاخانه رابه شوق اداره ومنصبی ترک گویدویاآن رامحل ومرکزی برای بلندپروازی خودقراردهد.اوبه این نکته آگاه بودکه کانون خانوادگی واداره آن کمترازاداره یک کشورنیست وحتی پایه کشورداری به حساب می آید.وهم می دانست واززبان پیامبرشنیده بودکه خدمت درخانه وخانه داری دارای اجروحسنه است،حسنه ای که هیچ کاری از زن باآن برابری نمی کند. روزی رسول خدا(ص)ازاصحاب خودپرسید:زن درچه حالی به خدانزدیک تراست؟واصحاب پاسخ درست آن را ندانستند.فاطمه(س)این سخن راشنیدوپیام فرستاد:«زن درحالی به خدانزدیکتراستکه ملازم خانه باشدوازآن بیرون نشود.»
اصل همکاری وکمک کاری
حضرت فاطمه(س)درتنگنا،خستگی ودشواری زندگی بود،ولی چنان نبودکه شوهری خودخواه وتن پرورداشته باشدکه این همه کارهاوتلاش راوظیفه خاص زن بداندوکمک کارش نباشد.نه،علی(ع)چنین مردی نبود.
ازدیدگاه اسلام مردحق نداردهمسرخویش رابه چشم یک خدمتکاربنگردوکارهای خانه راوظیفه واجب اوبداند.این صفا،ایثار،صمیمیت،رأفت وعطوفت زن است که زمینه پذیرش کارهای طاقت فرسایی،چون:خانه داری،فرزنداری وهمسرداریراپدیدمی آورد.ازاین رواسلام مردراموظف می کندکه همچون گلی پربهازهمسرخویش مراقبت کند.
اماگذشته ازاین صحبت ها،آیامن وشمای مادروهمسرکه امروزکاروفعالیت دراجتماع وجامعه ،جزءجدایی ناپذیرزندگی مان شده،چقدربه خانه وهمسروفرزندانمان می رسیم.اگرواقعادرجه اهمیت واولی رابه خانه داری وهمسرداری وفرزندپروری که وظیفه اصلی ماست داده ایم وبه کاربیرون مان هم می پردازیم که عادلیم وخوش انصاف .حق هم همیناست که همسرمان برترازگل ازمامراقبت ونگهداری وحفاظت نماید.اما اگرنه،کارخانه راننگ وعارمی دانیم وفراموش کرده ایم که برای چه ازدواج کرده ایم وقرارنیست فرزندانی بی ادب وبی تربیت تحویل جامعه بدهیم ومی بایست اول بهنیازهای همسروفرزندانمان که حق طبیعی آنهاست وهم واسطه برآوردن این نیازهادردرجه اول این خودمان هستیم که به آرامش می رسیم،لازم استدرنظریات وباورهایمان پالایش کنیم وباتفکروتامل،به خودبرسیم وبه زن بودنمان.زنی که کرامت شرافت وبزرگی اش برتراست که ازدامن زن،مردبه معراج می رود…
اصل برنامه ریزی درخانواده حضرت فاطمه(س) سمبل نظم وانضباط،نمونه ظرافت،دقت وتدبربود.ایشان براین باوربودکه دینداری ودین باوری راستین،پای بست بودن به حساب وکتاب،قانون مقررات وداشتن نظم وبرنامه درزندگی می باشد.
اصل همسرداری حضرت فاطمه(س)می فرمایند:«وای به حال زنی که شوهرش راخشمگین کندوخوشابه حال کسی که همسرش ازاوخشنودباشد.»سیره فطمه(س)درزندگی مشترک،رعایت دقیق وظریف حقوق وحرمت همتای زندگیش بود.ازاین روکسی که انتظارداردحقوق وحرمت اوازسوی دیگران رعایت گرددوشخصیت وکرامت اوگرامی داشته شود،خودبایدحقوق وحرمت دیگران راپاس دارد
اصل همسر داری:
حضرت فاطمه(س)می فرمایند:«وای به حال زنی که شوهرش راخشمگین کندوخوشابه حال کسی که همسرش ازاوخشنودباشد.»سیره فطمه(س)درزندگی مشترک،رعایت دقیق وظریف حقوق وحرمت همتای زندگیش بود.ازاین روکسی که انتظارداردحقوق وحرمت اوازسوی دیگران رعایت گرددوشخصیت وکرامت اوگرامی داشته شود،خودبایدحقوق وحرمت دیگران راپاس دارد
آن بانوی بزرگوار،درهمه ابعادزندگی ،به ویژه درزندگی مشترک الهام بخش ودررابطه باحقوق دیگران ، سیره اش وفاو وفاداری بود . چراکه ایشان رهروان خویش رابراین اندیشه رهنمون می کردندکه وقتی میان دوجوان پیمان زندگی مشترک بسته می شود،زندگی انفرادی آنان به یک زندگی اجتماعی تبدیل می گرددوامضای این پیمان مقدس وانسانی بدان مفهوم است که آن دوانسان باهم پیوندمی بندندتاپایان زندگی یارویاور و وفاداریکدیگرورفیق راه هم باشند.خودحضرت نیزدراین رابطه می فرمایند:«ای پسرعمو!از روزی که باتوزندگی کرده ام نه به تودروغی گفته ونه خیانتی کرده ونه باتومخالفتی ورزیده ام.»